Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2011

Το φύλο στη λογοτεχνία



4Ο Γενικό Λύκειο Χαλκίδας                                       Σχολ. έτος 2011-12
Νεοελληνική Λογοτεχνία  Α’ Λυκείου
Τμήμα Α3
2ο δίωρο: 29 του Σεπτέμβρη 2011

Θέμα: Το φύλο στη λογοτεχνία
Υποθέμα: «Ιστορίες αγάπης» [ο τίτλος του υποθέματος είναι προσωρινός]
Κείμενο : Κωσταντίνος Θεοτόκης Η τιμή και το χρήμα

Σχέδιο μαθήματος

Δίνονται σε κάθε μαθητή  σε φωτοτυπία οι σχετικές σελίδες  (138-149) από το εγχειρίδιο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β’ Λυκείου
Εργασία σε ομάδες (4μελείς)
·         Α’ Φάση
1η Ομάδα: Επεξεργασία εισαγωγικού σημειώματος με τη βοήθεια ερωτήσεων
2η Ομάδα: Μελέτη λογοτεχνικών όρων: ηθογραφία, διήγημα, νουβέλα από το Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων
3η Ομάδα: Μελέτη όρων ρεαλισμός, νατουραλισμός Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β’ Λυκείου σσ. 14-16
4η Ομάδα: Επεξεργασία βιογραφικού σημειώματος Κ. Θεοτόκη Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β’ Λυκείου σ. 157
5η Ομάδα: Επεξεργασία 1ου αποσπάσματος [Οι λαθρέμποροι]
Πρόσωπα
Περιληπτική Αναδιήγηση της υπόθεσης
6η Ομάδα: Γλώσσα του κειμένου
7η Ομάδα: Επεξεργασία 1ου αποσπάσματος [Οι λαθρέμποροι]
Το λαθρεμπόριο
Πρώτη επαφή Αντρέα – Ρήνης
Τρίνκουλος
·         Β’ Φάση
Η 1η, 2η, 3η & 4η ομάδα παρουσιάζουν διαδοχικά στο σύνολο της τάξης τα αποτελέσματα της εργασίας τους
Ερωτήσεις, απορίες
(Κάθε ομάδα ορίζει γραμματέα που κρατάει σημειώσεις)
Συνόψιση κάθε φορά από διδάσκοντα ή μαθητή
   Γ’ Φάση
Ανάγνωση Κειμένου (μεγαλόφωνα)
Οι ομάδες 5η, 6η  & 7η  παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους
Ερωτήσεις, απορίες
Συνόψιση κάθε φορά από διδάσκοντα ή μαθητή
·         Δ’ Φάση:
Ανακεφαλαίωση
Ημερολογιακή καταγραφή διώρου



                                                        Χαλκίδα 29 του Σεπτέμβρη 2011

                                                                                             Μ. Θ.



Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2011

Φεστιβάλ Μεσογειακής Λογοτεχνίας στην Ιταλία


Με την ελληνική συμμετοχή του Βαγγέλη Ραπτόπουλου

 ΤΟ ΒΗΜΑ 16/09/2011, 23:40

O πεζογράφος Βαγγέλης Ραπτόπουλος είναι η ελληνική συμμετοχή στο 9ο Φεστιβάλ Λογοτεχνίας της Μεσογείου στη Λουτσέρα της Ιταλίας  Αθήνα

«Γνωρίζουμε τον Ουμπέρτο Έκο αλλά πόσα ξέρουμε για την υπόλοιπη λογοτεχνία που γράφεται σήμερα στην Ιταλία; Έχουμε στρέψει το βλέμμα μακριά, δεν κοιτάμε από κοντά τους γείτονές μας και από τους συγγραφείς τους γνωρίζουμε συνήθως εκείνους που κάνουν διεθνή καριέρα», λέει στο «Βήμα» ο πεζογράφος Βαγγέλης Ραπτόπουλος. Είναι ο έλληνας συγγραφέας που έχει προσκληθεί στο 9ο Φεστιβάλ Λογοτεχνίας της Μεσογείου που διεξάγεται στη Λουτσέρα της Ιταλίας, από τις 21 ως τις 25 Σεπτεμβρίου.

Για να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον και να συνυπάρξουμε ειρηνικά γύρω από τη Μεσόγειο είναι σημαντικό να είμαστε γνώστες του πολιτισμού των γειτονικών λαών υποστηρίζουν οι εμπνευστές του φεστιβάλ, το οποίο διοργανώνεται από το 2003. Επιδίωξή τους είναι να κατευθύνουν το ενδιαφέρον φορέων και πολιτών στη λογοτεχνία, στις τέχνες και γενικότερα στον πολιτισμό ως προνομιακό χώρο συνάντησης και διαλόγου. Ο βραβευμένος Τούρκος συγγραφέας Ζουλφού Λιβανελί, η Λιβανέζα Χόντα Μπαρακάτ, οι δημοφιλείς στην Ελλάδα Αιγύπτιοι Αλάα Αλ-Ασουάνι και Γκαμάλ Γιτάνι συγκαταλέγονται στους συγγραφείς που έχουν συμμετάσχει στο παρελθόν στις εκδηλώσεις του φεστιβάλ. Ανάμεσά τους και οι δικοί μας Ιωάννα Καρυστιάνη (2003) και Πέτρος Μάρκαρης (2006).

Αναγνώσεις και συζητήσεις στις πλατείες της Λουτσέρα θα πραγματοποιήσουν εφέτος δεκατέσσερις συγγραφείς από την Τυνησία, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Μάλτα, την Τουρκία, την Παλαιστίνη, το Μαρόκο, την Ελλάδα και την Κροατία, μεταξύ αυτών ο Τούρκος συγγραφέας Νεντίμ Γκιουρσέλ και η ιταλίδα συγγραφέας παιδικών βιβλίων Σοφία Γκάλο, γνωστοί και οι δύο στην Ελλάδα από πολλές μεταφράσεις τους.

«Είμαστε τόσο κοντά, έχουμε τόσο πολλά κοινά στοιχεία στη νοοτροπία και στην κουλτούρα που τα διαπιστώνει κανείς με την πρώτη ματιά», λέει ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος για τους λαούς της Μεσογείου. Ομοιότητες που εκφράζονται και στη λογοτεχνική αφήγηση, η οποία είναι περισσότερο θερμή και λυρική και λιγότερο στοχαστική από τη γραφή των συγγραφέων του Βορρά: «Οι ιστορίες του Αλ-Ασουάνι στο "Μέγαρο Γιακουμπιάν" (Πόλις, 2007), ενδεικτικά, είναι πολύ οικείες, οι χαρακτήρες του θα μπορούσαν να είναι Έλληνες». Και όμως, δεν υπάρχει ενδιαφέρον για τους γείτονές μας, συνεχίζει. «Μεταφράζονται σύριοι, παλαιστίνιοι, τυνήσιοι, τούρκοι και νοτιοευρωπαίοι συγγραφείς, αλλά πόσοι τους διαβάζουν, σε πόσους φτάνει η φωνή τους;». Να στηρίξουμε περισσότερο τη λογοτεχνία της Μεσογείου με τη διοργάνωση τέτοιων φεστιβάλ και στην Ελλάδα προτείνει ο ίδιος, αντί να στρέφουμε το βλέμμα και τις προσπάθειές μας προς τη Δύση.

Τον έλληνα συγγραφέα θα παρουσιάσει η ιταλίδα νεοελληνίστρια Γκάια Ζακάνι-Κουντάλη, ενώ ηθοποιοί θα διαβάσουν αποσπάσματα από το μυθιστόρημα «Η απίστευτη ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας» (Κέδρος, 2000) το οποίο κυκλοφορεί μεταφρασμένο στην Ιταλία από τις εκδόσεις Crocetti.

Η αναγνώριση του οικείου και η γνωριμία με το ανοίκειο, τα σημεία συνάντησης και οι αποκλίσεις, οι κοινοί και διαφορετικοί τρόποι έκφρασης αναζητούνται κάθε χρονιά γύρω από ένα θεματικό κέντρο: το ταξίδι, το ψωμί και η εργασία, σκέψεις και τα συναισθήματα, ο χρόνος, ο έρωτας, οι συγκρούσεις, η αναμονή ήταν θεματικοί άξονες των προηγούμενων διοργανώσεων. Θέμα του 9ου Φεστιβάλ Λογοτεχνίας της Μεσογείου είναι το ψέμα: το ψέμα της Ενωμένης Ευρώπης, η παρωδία της ιστορικής εξαπάτησης, το ψέμα στη λογοτεχνία.

Τα ψέματα του σώματος είναι το θέμα που ανατέθηκε στον Βαγγέλη Ραπτόπουλο. «Το σώμα δεν λέει ποτέ ψέματα. Το ψέμα είναι εγγενές στοιχείο του λόγου, και από τα πιο θεμελιώδη χαρακτηριστικά του. Το σώμα μιλάει εκ φύσεως τη γλώσσα της αλήθειας», μας είπε πριν αναχωρήσει για την Ιταλία, «Σήμερα όμως το σώμα υποφέρει φιμωμένο. Παραμορφώνεται από τα τατουάζ, το πίρσινγκ και τις επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής, βασανίζεται από τα μεταλλαγμένα τρόφιμα, τη μόλυνση, το στρες. Παραμένει ανικανοποίητο. Στις μέρες μας το σώμα νοσεί ανεπ
ανόρθωτα, διότι ακόμη και αυτό κοντεύει να μάθει να λέει ψέματα».

Τρίτη 13 Σεπτεμβρίου 2011


H γλώσσα των νέων

Θυμάστε τον πατέρα στη διαφήμιση, που ακούει έντρομος την κόρη του να του μιλάει σε μια γλώσσα ακατάληπτη, στο τέλος να της λέει αμήχανα, «Στη μάνα σου το ‘πες;»; Το ύφος του ταλαίπωρου γονιού θα πρέπει να εμφανίζεται συχνά στις διμερείς επαφές των γενεών. Έτσι, όμως, μέσα από την αμηχανία των μεγαλύτερων για τις γλωσσικές μηχανορραφίες των μικρότερων, οι νέοι διαμορφώνουν τη δική τους ταυτότητα, δικτυώνονται και μας… τη λένε κιόλας! Ό,τι πρέπει, δηλαδή. Όχι ό,τι να ‘ναι…
                Οι νέοι όχι μόνο δεν πάσχουν από λεξιπενία, αλλά έχουν γλώσσα πλούσια και συνεχώς ανανεούμενη. Απλώς, είναι άλλη από αυτήν που μιλάνε οι μεγάλοι. Δεν λέμε και τίποτα καινούργιο. Από την εποχή της boom generation (της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς εφήβων στις δυτικές κοινωνίες), το φαινόμενο μιας ιδιαίτερης γλώσσας για τη νεολαία έχει γιγαντωθεί. Οι τινέιτζερ -και δεν μιλάμε μόνο για τους Αμερικανούς, αλλά και για τους Άγγλους, τους Γάλλους, ακόμη και για τους Έλληνες τεντιμπόηδες- επιχειρούσαν να διαφοροποιηθούν από τους ενηλίκους και μέσω της γλώσσας. Η αργκό είναι ανατρεπτική και επιχειρεί να σοκάρει, οπότε υπήρχε (και, φυσικά, υπάρχει) ευρύτατη χρήση υβρεολογίου, μόνο που σήμερα ελάχιστοι γονείς σοκάρονται αν το παιδί τους πει «και γαμώ» αντί για «σούπερ» ή «επικό!» Αυτοί που όντως σοκάρονται ακόμη (οι παππούδες, π.χ., ή οι καθηγητές των θρησκευτικών) είναι αυτοί που καταγγέλλουν τη νέα γενιά για το φτωχό της λεξιλόγιο.
Όσο οι έφηβοι χωρίζονται σε υποομάδες, η γλώσσα τους θα αποκτά και περισσότερο πλούτο – αφού αλλιώς μιλάνε οι γκοθάδες, αλλιώς οι emo, αλλιώς οι φανατικοί φίλαθλοι, αλλιώς οι γκέιμερ, οι σκέιτερ, οι μοδάτες κ.ο.κ.
Το βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας των νέων είναι ότι εκφράζει και εκφράζεται μέσα στην «παρέα», το δίκτυο των συνομηλίκων. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει μια ενιαία γλώσσα· κάθε παρέα έχει δικό της κώδικα επικοινωνίας, που μπορεί να τον «αρπάξει» μια άλλη παρέα και μετά μια άλλη, μέχρι που κάποιες εκφράσεις να υιοθετηθούν από μεγάλο μέρος της νεολαίας, ειδικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας της επικοινωνίας.
Γιατί οι νέοι αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους έκφρασης; Ο διδάκτωρ Γλωσσολογίας Γιάννης Ανδρουτσόπουλος, που ασχολείται ειδικά με τη γλώσσα στη νεανική κουλτούρα, σημειώνει: «Τα κοινωνικά δίκτυα των νέων είναι στενότερα από αυτά των ενηλίκων, γεγονός που εντείνει την πίεση γλωσσικής συμμόρφωσης με την παρέα. Απ’ την άλλη, οι συμβάσεις γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη πλήρως κατά την εφηβεία. Έτσι εξηγείται το ότι η συχνότητα μη πρότυπης γλώσσας είναι μεγαλύτερη στη νεότητα από ό,τι στην ενήλικη ζωή. Ψυχολογικά, κατά τη νεανική ηλικία διαμορφώνεται η προσωπική και κοινωνική ταυτότητα. Η απόρριψη κατεστημένων τρόπων συμπεριφοράς και ο πειραματισμός με εναλλακτικά μοντέλα, τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία, εκφράζονται και γλωσσικά. Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους οι νέοι συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια ηλικία με δικά της ενδιαφέροντα και αξίες, που διαφέρει τόσο από τα παιδικά όσο και από τα ενήλικα χρόνια».
Η ατυχία της σημερινής νεολαίας είναι ότι οι ενήλικοι αρπάζουμε τη γλώσσα της και τη χρησιμοποιούμε ευρύτατα. Μια ενδιαφέρουσα έρευνα για τη γλώσσα, που έκανε η ALCO το 2005 για το Ινστιτούτο Επικοινωνίας, ρωτούσε Έλληνες 16-56 ετών ποια λέξη θα χρησιμοποιούσαν για να αντιδράσουν σε κάτι αναπάντεχο: Το 20% δήλωσε ότι προτιμά τη λέξη «έμεινα», το 13% το «κουφάθηκα», το 5% το «καράφλιασα», το 25% το «απίστευτο» και μόλις το 15% το «εξεπλάγην» ή το «εκπλήσσομαι»! Το συμπέρασμα; Το «απίστευτο» έχει εισχωρήσει βαθιά στην καθομιλουμένη των ενηλίκων· άλλο συμπέρασμα, λίγο άσχετο, είναι ότι το «καράφλιασα» είναι πλέον «πασέ», ή μήπως πρέπει να πω λαστ γίαρ;
Από την άλλη, οι σημερινοί 16άρηδες έχουν στη διάθεσή τους όλο τον γλωσσικό πλούτο που δημιουργήσαμε εμείς οι παλαιότεροι 16άρηδες. Η εξέλιξη της γλώσσας έχει φέρει και εξέλιξη στη νεανική αργκό, και έτσι, π.χ., το παλιότερο «Την κάνω» = φεύγω, έχει γίνει «τηγκανά», ενώ το «τζάμι» = τέλειο, σούπερ, έχει παραλλαχθεί επιτυχέστατα σε «τζαμάουα», αλλά και στο «τζαμιροκουάι» (που αποτελεί και αναφορά στον γνωστό μουσικό)!
Εκτός από εκφράσεις που ήταν κάποτε υπερβολικά της μόδας και τώρα ακούγονται ξεπερασμένες (βλέπε το «καράφλιασα» πιο πάνω ή το «ιν»), οι παλιές καλές αργκό, όπως το «φυτό», το «ούτε με σφαίρες» ή το «φάγαμε πακέτο», αλλά και τα ποδανά (η λέξη ειπωμένη ή γραμμένη ανάποδα, π.χ., ο λοστρέ = ο τρελός) αποτελούν την κληρονομιά που αφήνουμε στη γλώσσα εμείς της γενιάς των 80s. Δίπλα σ’ αυτήν, σήμερα, οι πιτσιρικάδες έχουν συμπληρώσει έναν ολόκληρο κατάλογο από ξένες λέξεις, ξενικής έμπνευσης λέξεις, λέξεις του διαδικτύου, λέξεις της εποχής της επικοινωνίας (που χρησιμοποιούν στο msn, στα chat rooms και στην αποστολή sms).
Το παγκόσμιο χωριό έχει φέρει την αγγλική γλώσσα και την αγγλική αργκό μέσα στα ελληνικά σπίτια – και έτσι δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το φαινόμενο, ειδικά αφού εδώ και χρόνια αρκετοί ενήλικοι χρησιμοποιούμε το «Θα σε πάρω πίσω» (Ι will call you back) ή το «a.s.a.p.» (as soon as possible = το συντομότερο δυνατό). Από την άλλη, τα chat rooms και τα blogs ορισμένες φορές «έκοβαν» αυτόματα τις υβριστικές εκφράσεις· κι έτσι έχει δημιουργηθεί μια σειρά από λέξεις που μοιάζουν με τις βρισιές, αλλά περνάνε από τη… λογοκρισία.
Τα ΜΜΕ παίζουν, φυσικά, το ρόλο τους σ’ αυτό το γαϊτανάκι της γλώσσας: α) Δανείζουν λέξεις στη νεολαία· έτσι, ο «Μαέβιους» είναι αναφορά στην εκπομπή των Α.Μ.Α.Ν., ο Τζακ Μπάουερ αποτίει φόρο τιμής στην τηλεοπτική σειρά «24», ενώ το «Μαμαλάκης» χαρακτηρίζει τον καλοφαγά κ.ο.κ. β) Δανείζονται λέξεις από τη νεολαία, βλέπε τον Τζίμη των «10 μικρών Μήτσων». Αυτό αυξάνει το κύρος της γλώσσας της νεολαίας, αλλά τείνει να περιορίσει τον ανατρεπτικό της χαρακτήρα. Από την άλλη, χάρη στην τηλεόραση, αλλά και στα «νεανικά» περιοδικά, οι εκφράσεις της νεολαίας δεν έχουν πια σύνορα· κι έτσι, από την Καρδίτσα ως την Ξάνθη η πιτσιρικαρία μπορεί να φωνάξει χαρωπά: «Δεν υπάρχει!»

Πηγή: http://www.otherside.gr/2009/09/i-glwssa-twn-newn/